Orhan Kemal, asıl adı MEHMET RAŞİT ÖĞÜTÇÜ, (Doğum: 15 Eylül 1914, Ceyhan - Ölüm: 2 Haziran 1970, Sofya,) toplumsal, gerçekçi sanatın yetkin temsilcilerinden öykü ve roman yazarı. Geniş halk kitlelerinin günlük yaşamından seçtiği konuları gerçekçi bir anlatımla işlemiştir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Birinci Dönem Kastamonu milletvekilliği, ayrıca bira ara adliye vekilliği yapan Abdülkadir Kemali (Öğütçü) Bey’in oğluydu. Babasının 1930’da Adana’da kurduğu Ahali Cumhuriyet Fırkası’nın hükümetçe kapatılması üzerine ortaokul son sınıftayken ailesiyle birlikte Suriye’ye gitmek zorunda kaldı. Suriye ve Lübnan’da bir yıl kadar kaldıktan sonra Adana’ya döndü (1932). Çırçır fabrikalarında işçilik, dokumacılık, kâtiplik, ambar memurluğu gibi işlerde çalıştı. İlk şiirlerini yazdığı askerliği sırasında (1938) "yabancı rejimler lehinde propaganda yaptığı" gerekçesiyle yargılandı ve beş yıl hapse mahkûm oldu (1939). Kayseri, Adana ve Bursa cezaevlerinde yattı. Bursa Cezaevi’nde Nâzım Hikmet ile tanışması yaşamında ve sanatında dönüm noktası oldu. Cezaevinden çıktıktan sonra (1943) Adana’ya dönerek çeşitli işlerde çalıştı. 1950’de ailesiyle birlikte İstanbul’a gitti. Burada geçimini yalnızca yazarlıkla sağlamaya çaba gösterdi. İstanbul’da bir lokantada yasalara aykırı siyasal propaganda yaptığı savıyla hakkında dava açıldı. Ama yargılama sonucunda aklandı (1966). Yaşamının son döneminde hasta olduğu bir sırada Bulgaristan Yazarlar Birliği’nin çağrılısı olarak Sofya’ya gitti (1970). Orada tedavi edildiği hastanede öldü. Cenazesi İstanbul’a getirilerek Zincirlikuyu Mezarlığı’na gömüldü.

Orhan Kemal, öykülerinde ve romanlarında günlük yaşamın değişik yönlerini işledi. Kahramanlarını ise genellikle ezik, sömürülen, yoksul insanların arasından seçti. Bu insanların yaşamını, sorunlarını, iç dünyalarını yansıtırken kinsiz, herkese karşı sevecen, umutlu bir yaklaşımı benimsedi. Babaevi’nde (1949 - 1983) çocukluk yıllarını, Avare yıllarda ise (1950 - 1983) gençliğini anlattı. Otobiyografik özellikler taşıyan bu romanlarında çocukluğunun ve gençliğinin geçtiği işçi çevreleriyle göçmen mahallelerindeki insanları doğal yaşamları içinde gerçekçi, yalın bir dille betimledi. Yapıtlarının hemen hepsinde toplumsal yapıdaki çelişkiler ustaca gösterdi.

Orhan Kemal Kardeş Payı (1957) ile 1958’de kazandığı Sait Faik Hikaye Armağanı’nı, Önce Ekmek (1968 - 1984) ile 1969’da yeniden aldı. Bu yapıtıyla ayrıca 1969 Türk Dili Kurumu Öykü Ödülü’nü de kazandı. 72. Koğuş oyunuyla Ankara Sanatseverler Derneği’nce yılın en iyi oyun yazarı seçildi (1967). Ailesince düzenlenen Orhan Kemal Roman Armağanı 1971’den beri her yıl ölüm yıldönümünde verilmektedir.

YAPITLARI:
Öykü. Sarhoşlar (1951 - 1986), Çamaşırcının Kızı (1952 - 1984), Grev (1954 genişletilmiş basım 1968 - 1982). Arka Sokak (1956 - 1975), Babil Kulesi (1957), Dünyada Harp Vardı (1963), Mahalle Kavgası (1963), İşsiz (1966), Küçükler ve Büyükler (1971), Roman Cemile (1952 - 1984), Suçlu (1957 - 1982), Devlet Kuşu (1958 - 1981), Gavurun Kızı (1959), Küçücük (1960), Dünya Evi (1960 - 1982), el Kızı (1960 - 1985), Gurbet Kuşları (1962 - 1982), Sokakların Çocuğu (1963 - 1983), Bir Filiz Vardı (1965 - 1982), Müfettişler Müfettişi (1966 - 1982), Yalancı Dünya (1966 - 1982), Evlerden Biri (1966 - 1983), Arkadaş Islıkları (1968 - 1981), Sokaklardan Bir Kız (1968 - 1985), Kötü Yol (1969 - 1985), İnceleme. Senaryo Tekniği ve Senaryoculuğumuzla İlgili Notlar (1963), Anı. Nazım Hikmet’le Üç Buçuk Yıl (1965 - 1976).

Kaynak: Kültür Bakanlığı